AS AMANTES DA TORRE DE SAN SADURNIÑO (II): XOANA DE CASTRO “A DESAMADA”.

Sepulcro de Xoana de Castro na Catedral de Santiago de Compostela. Imaxe: Wikipedia.

En noites de inverno, cando o vento sopra desesperado e se avivan as ondas do mar que buscan á Torre de San Sadurniño, son moitos os que aseguran que alí, perdéndose entre eses sons mariñeiros, escóitanse os choros dunha muller. Uns lamentos inconsolables, que retumban nas pedras de San Sadurniño e se perden na inmensidade do mar. E son, moitos aseguran, as voces de Xoana de Castro, a raíña máis breve de Castela.

Así no lo contaron nos seus escritos Cunqueiro e Otero Pedrayo, e así a lenda desta desgraciada dama chega ata nos. Xoana de Castro era unha viúva nova e fermosa cando coñeceu ó Rei de Castela, Pedro I “O Cruel”, que semella que ben gañado tiña o alcume. Estaba casado con Blanca de Borbón, por motivos estratéxicos, xa que o matrimonio aseguráballe unha alianza con Francia, nun momento de tensión e intrigas, xa que os seus irmáns pretendían asalta-lo trono. Pero cando coñeceu a Xoana todo cambiou. Os dous axiña se namoraron, pero Xoana non prometía máis ata que se celebrara o matrimonio entre eles. Entón, Pedro obrigou ós bispos de Ávila e Salamanca a declarar nulo o seu matrimonio con Blanca de Borbón.

Celebrouse entón a voda, máis, inexplicablemente, ó día seguinte Pedro repudiou a Xoana e non a quixo máis coma esposa. E ninguén coñece o motivo nin que foi o que sucedeu entre aquelas paredes durante a noite. Qué podería ter sido tan grave coma para que o Rei tomara tan drástica decisión? Con todo, malia a brevedade do matrimonio, aínda tiveron un fillo chamado Xoán, a quen o Rei fixo herdeiro ó trono, claro que por detrás dos fillos de outra das súas amantes. A raíña, desconsolada, tomou retiro na Torre de San Sadurniño. E alí segue, como moitos pensan, penando dun lado para outro, cal eterna santa compaña, amparándose no consolo de sentirse raíña, aínda que para ninguén máis o era.

O ESCARABELLO DE OURO

Imaxe: Marcos Cancelas.

Unha mañá de primavera, ía eu camiñando por Fefiñáns e torcín polo arco e fun en dirección ó Insitituto Ramón Cabanillas. E alí de camiño, no medio da ruá, vexo algo brillante, como o rechamante papel dalgunha lambetada. Pero cando me achego máis, podo distinguir cómo aquela luz luminosa tiña patiñas e incluso andaba. E naquela especie de pedra luminosa recoñezo a forma dun escarabello. E alí que o ía, coma se nada, como querendo cruzar a rúa a piques de meterse debaixo dos coches. E cómo corría!!! E eu, que aqueles días tiña moi fortes ataques de alerxia, sempre andaba con panos de papel na man. Así que collín un pano e puxen ó desvalido bichiño enriba do papel e quixen poñelo ó pé dunha árbore que había preto de alí. Eu sacudía o pano, pero o meu amigo agarrábase moi forte e non daba caído. Así que, con moito coidado, tirín do seu corpiño e noto cómo as súas patiñas se aferran ó pano. Finalmente consigo sacalo e poño ó escarabello na árbore e empeza a gabear por ela. E aí teñen vostedes a foto que conseguín facerlle. Aí poden ver o seu caparazón dourado e verdoso, como unha pedra preciosa, e as súas patiñas negras. Tan espectacular coma misterioso, aínda que ningunha das miñas fotos fai xustiza á súa imaxe real.

AS AMANTES DA TORRE DE SAN SADURNIÑO (I): MARÍA GÓMEZ, INFANTA DE HUNGRÍA.

A Torre de San Sadurniño en Cambados encerra entre as súas pedras unha chea de misterios, lendas e romances. Comezando pola incertidume do seu ano de construcción e de si todas as historias que se lle atribúen son tan reais como semellan.

A torre que chega ata os nosos días presúmese que formaba parte dunha antiga fortaleza medieval e, coma tal, tivo tamén nas súas estancias a presenza de varias damas que residiron alí, coma auténticas damas do castelo, soñando día tras día debruzadas nas ameas á hora do solpor, a que o seu cabaleiro chegue a buscalas.

A torre de San Sadurniño no barrio mariñeiro de San Tomé, en Cambados. Imaxe: Marcos Cancelas Dozo.

E aínda que as chamamos amantes, nada tiñan que ver con algo así. Pero debemos lembrar que na época dos señores feudais as damas repectables habían de iniciar as súas relacións unha vez chegado o matrimonio. Pero as nosas damas eran libres, independentes e con ideas propias, algo que en moitos casos, acabaría por pasarlles factura.

E a primeira historia que imos contar é a de María Gómez, infanta de Hungría e do seu namorado, Paio Gómez de Soutomaior. Paio pertencía a unha linaxe pobre, pero moi respectables, como eran os Lantaño, de Meis. Era un nobre inquedo e con boas dotes para a diplomacia, polo que o Rei Enrique III de Castela o enviou á rexión da Tartaria. E alí, segundo se conta na “Galicia Feudal” de Victoria Armesto, recibido polo Gran Tamerlán, o cargo máis importante daquelas terras, Paio foi sometido a unha proba. Fronte a unha pedra que suaba sangue cando se mentía, Paio, previo interrogatorio, había de dicir toda a verdade. O caso é que non dixo nin a primeira, e a pedra tampouco suou. E moitos dos alí presentes lle quitaron mérito ó cabaleiro, porque crían que a pedra non suaba porque non entendía galego.

Pero tan convencido e contento quedou o Tamerlán, que lle enviou ó Rei Enrique dúas doncelas húngaras que habían de viaxar con Paio. Máis, durante a viaxe, o cabaleiro galego non puido resistirse ós encantos dunha das mozas. Había tomar en galego o nome de María Gómez. O Rei, ó coñecer a historia, enoxouse moito con Paio, por “tomar” un regalo que era para el. Nembargantes, en lugar dun desenlace tráxico, o Rei Enrique sentenciou que Paio había de casar con María. E así foi, máis Paio, resignado e rancoroso có Rey, con quen xa tiña unha relación moi deteriorada, agardou ó seu falecemento para repudiar a María. E foi enviada ó castelo de San Tomé de Cambados. E en Cambados acabaron os seus días, claro que non tan illada, como contan os romances medievais. Chegou a ter unha filla con Paio, pero a ela, o seu pai, buscoulle un mellor destino.