Son nas grandes contendas onde se desenvolven con maior rapidez a ciencia e a tecnoloxía. De feito, hai quen asegura que tanto os mapas como os GPS non terían existido se non fose por motivos bélicos. E iso mesmo sucedeu na Guerra da Independencia, o acontecemento que dou lugar á aparición dos “carcamáns”. Durante a Guerra, na que os exércitos español e inglés se uniron para derrotar ós franceses, tivo lugar unha enorme proliferación de mapas, gracias á creación do “Corpo do Estado Maior”, que impulsou unha maior planificacion estratéxica. A Illa tivo tamén un papel importante nestes episodios, pois dende a Illa levouse a cabo unha resistencia que subministraba por mar comida, roupa e armas ós combatentes en Vigo.
Con motivo do bicentenario da contenda, o Ministerio de Defensa ven de publicar unha recopilación de documentos relacionados coa Guerra da Indepencia, e pertencentes ós tres exércitos implicados. Entre eles, unha morea de mapas, entre os que se atopa un específico da Illa de Arousa, toda unha xoia en formato dixital, á disposición de todos.
Mapa da Arousa de 1811
O mapa leva o nome de “Memoria topográfica militar de Ysla de Arosa”, e o seu autor é o Tenente Coronel de Enxeñeiros Manuel de Otermin, con data do 6 de agosto de 1811. O mapa que vemos na imaxe é unha copia realizada por Luís Ibáñez de la Rentería, en 1822. Aínda que o seu valor cartográfico é escaso, ten un valor histórico incalculable, pois é o máis parecido a unha fotografía que poderiamos ter da Arousa daquela época, ademáis da gran axuda informativa que nos ofrece a lenda do mapa.
No mapa saen destacados os principais accidentes xeográficos da Illa, o que desvela unha toponimia que xa existía dous séculos atrás: Niño de Corvo, Punta Barbafeita, o Campelo,… A lenda tamén nos informa da existencia de 115 casas, nas que se reparten os 400 habitantes que se estima que tiña a Arouna naquela época, todas concentradas na parte máis estreita da Illa. A lenda conta tamén a existencia de cultivos de trigo, cebada e millo, así como viñas e piñeiros de escasa altura. Aparece tamén un muíño, sen especificar se é de vento ou de mareas, aínda que nos apostamos por este último, tanto pola antiguedade como pola súa ubicación.
Detalle da lenda.
Como non podía ser de outro xeito, no mapa tamén se situan fontes, elementos caracterísiticos e abundantes na Arousa, indicando que son “de boa auga”. Tamén aparecen promotoiros de area, moitos dos cales de seguro foron no futuro aproveitados para que a Illa lle gañase terreo ó mar, así como praias das que se destaca que continuamente atracan embarcacións chegadas de todas partes.
E así é como pouco a pouco se vai configurando o retrato daquela Illa que a piques estaba de converterse en carcamana, un retrato no que, de seguro, todos repararemos en algo diferente. Era unha Arousa moi distinta á que agora coñecemos, cunha enorme cantidade de terreo virxe e moi pouco habitada, pero que se gañou un espazo na Historia por moitos motivos, un deles, o seu papel na Guerra da Independencia.
AGUAMORTA 